Краеведение как вид деятельности и учебная дисциплина. Виды и формы краеведения. Объекты исследования.

Краязнаўства — гэта вывучэнне насельніцтвам на навуковай аснове гістарычных, палітычных, сацыяльна-эканамічных, геаграфічных, культурных, прыродных і шэрагу іншых фактараў, якія характарызуюць у комплексе фарміраванне і развіццё якой-небудзь пэўнай тэрыторыі краіны.

Краязнаўства Даследуе прыроду, эканомiку, дэмаграфiю, гiсторыю, мову, культуру. Комплекснае кр-ва разглядае ўсе звесткi ва ўзаемасувязi. Галiновае кр-ва паглыблена вывучае асобныя яго кiрункi: гiстарычны, геаграфiчны, этнаграфiчны, лiтаратурны, тапанiмiчны, мемарыяльны, ахову помнiкаў i iншае. У зал-сцi ад асаблiвасцей канкр. рэгiёна пэўны кiрунак можа быць прыярытэтным. Асноўны метад краязнаўства - збор разнастайнай iнфармацыi: архiўных i лiтаратурных крынiц, прадметаў матэр-най культуры, вынiкаў назiранняў за прыроднымi з'явамi, анкетаванне i iншае. Цели – бережное отношение к ист-культ наследию и пропаганда ПИК; систематизация и углубление знаний и подготовка к практическим действиям.

Задачи – история исследования прошлого Беларуси. Узнать глубже, кто были люди, исследовавшие край в древности, какая эпоха их породила, чем они жили и что привело их к подобной деятельности.

Виды краеведения.

Географическое – часть общего краеведения, изучающая природу, население и экономику края в их тесной взаимосвязи. Краеведы изучают естественные ресурсы и возможности их использования в хозяйстве, открывают месторождения полезных ископаемых, производят археологические и исторические розыски, занимаются этнографическими и другими исследованиями, ведут пропаганду знаний о своем крае.

Литературное – изучает биографию и места связанные с жизнью и деятельностью литераторов, литературные произведения .

Этнографическое –этнос, быт, территорию расселения, культуру.

Историческое – познание тех или иных исторических явлений, событий, процессов, относящихся к различным этапам развития края на основе письменных и вещественных источников, изучение жизни и деятельности выдающихся личностей. По формам организации историческое краеведение делится на государственное (научное), общественное и школьное.

Формы арганізацыі краязнаўства

Дзяржаўнае краязнаўства

Грамадскае краязнаўства

Школьнае краязнаўства

Кааператыўна-камерцыйнае

Асобна-ініцыятыўнае

Дзяржаўнае краязнаўства – вывучэнне края мясцовымі гаспадарчымі органамі (маюць дакументы і статыстычныя матэрыялы па эканоміке і культуры.)

НацДзяржІнстытуты, НацАкадНавук, вопытна-сельскагаспадарчыя станцыі.

Дзейнасць нацыянальных музеяў – рэчавая энцыклапедыя краю (збіраюць, вывучаюць, папуляр. гістарычных помнікаў, твораў мастацтва, ствараюць экспазіцыі, каталогі, даведнікі).

Кнігагандлёвыя арганізацыі, кніжныя магазіны, кніжныя выдавецтвы – распаўсюджваюць літаратуру.

Грамадскае краязнаўства – развіваецца па ініцыятыве аматарскіх краязнаўчых арганізацый. Дзейнічаюць пры дамах культуры, музеях.

Школьнае краязнаўства – вучні розных класаў, вывучаюць свой край на занятках, у гуртках, школьных музеях, на экскурсіях. Школьнікі сустракаюцца з краязнаўцамі, удзельнічаюць у вечарынах, конкурсах па краязнаўству. Краязнаўчыя матэрыялы выкладаюцца на прадметах гісторыі, геаграфіі, літаратуры.

Бібліятэчнае краязнаўства – гэта адносна самастойная вобласць бібліятэчнай дзейнасці, скіравана на грамадскія краязнаўчыя патрэбы сродкамі бібліятэкі.

Аб’ект вывучэння краязнаўства – прырода, насельніцтва, гаспадарка, культура і інш.

Усебаковае вывучэнне прыроды і прыродных каштоўнасцей.

Вывучэнне народнай гаспадаркі, выяўленне новых крыніц сыравіны і дадатковых рэсурсаў для эканомікі края.

Вывучэнне гістарычнага мінулага края.

Вывучэнне нацыянальных, геаграфічных асаблівасцей, этнічнага, антрапалагічнага складу насельніцтва.

Улік і абарона помнікаў архітэктуры, культуры, вывучэнне дыялекта, мастацкіх промыслаў.

На працягу ўсяго часу краязнаўства адыгрывала вялiкую ролю ў справе навучання i выхавання маладога пакалення. Важнасць краязнаўства ў тым, што яно ўздзейнiчае на фармiраванне такiх каштоўных якасцей асабы, як назiральнасць, актыўнасць, мысленне, воля, патрыятызм, iнiцыятыўнасць. Яно садзейнiчае развiццю пачуццёва-эмацыянальнага патэнцыяла чалавека, расшырае самасвядомасць, аказвае ўздзеянне на засваенне практычных навыкаў у розных галiнах ведаў. Удзел ў краязнаўчай працы дапамагае маладому чалавеку разумець такое паняцце, як «родны край». Для сучаснай Беларусi гэта вельмi актуальна, таму што родны край - гэта духоўна-культурнае прастранства ў праяўленнях прыродных ландшафтаў, гiстарычных помнiкаў i падзей, лiтаратуры, музыкi, архiтэктуры, звычаяў, быта, якiя фармiруюць нацыянальна-культурную сутнасць чалавека. У працэсе краязнаўчай працы прыродныя багаццi разгледжваюцца краязнаўцамi не толькi як аб'екты вывучэння, але i як аб'екты грамадскай дзейнасцi ў родных мясцiнах. Такi падыход да краязнаўства надзяляе маладых спецыялiстаў ведамi, якiя спатрэбяцца iм у практычнай дзейнасцi, дапамогуць выявiць актуальныя задачы развiцця свайго краю.

Берагчы прыроду сёння азначае для грамадства не проста захоўваць яе нязменнай, а гаспадарыць у доме прыроды так, каб не разбурыць і не стварыць пагрозы для ўласнага існавання. Іншымі словамі, ахова прыроды сёння - гэта ў першую чаргу поўны пераход грамадства на сістэмы рацыянальнага прыродакарыстання

2. Школьное краеведение

– одна из форм исторического краеведения. Всестороннее изучение учащимися под руководством учителя близлежащей местности в соответствии с учебными и воспитательными задачами, стоящими перед школой.

Цель: Расширять знания учащихся по краеведению, осветить историю Беларуси, познакомить с памятниками истории и культуры края, привить чувство ответственности и заботы за их судьбу, через местный исторический материал сделать знания учащихся более прочными и глубокими.

Задачи:

Расширить и углубить знания учащихся дополняющих школьную программу по истории, биологии, географии, литературе, ОБЖ, физкультуре;

сформировать знания, умения, навыки в краеведческой работе;

содействовать гармоничному развитию личности учащегося;

совершенствовать духовные и физические потребности;

формировать жизненную самостоятельность и деловые качества;

формирование гуманного отношения к окружающей среде;

воспитание патриотизма, любви к родному краю;

создать условия для социальной адаптации и профессионального самоопределения.

Формы:

учебная программа (урок, экскурсия, дополнительные занятия),

внеклассная работа(кружок, экспедиция, вечер, конференция, олимпиада). Основной задачей экскурсионно-туристской работы учителя со школьниками является изучение родного края. Эта форма внеклассной работы позволяет наглядно показать учащимся многое из того, о чем они узнали из учебников, рассказов учителя на уроке или о чем им еще предстоит узнать из школьного курса. Эта форма работы позволяет сочетать теоретические знания по истории с практикой личного участия школьников в учебных и научных исторических исследованиях.

Школьное краеведение делится на литературное, историческое, географическое, природоведческое.

Первые кружки стали создаваться в годы гражданской войны. 1930 – краеведение введено в вузах. 1926 –первый съезд призвал к развитию краеведения под руководством учителя. Начало 1930 – 333 краеведческие организации. Организовывались лекции, доклады, выставки, походы по местам боев, посещение братских могил.